درجه حفاظت یا استاندارد کد IP چیست؟ همراه با جدول

روی جعبه‌ی انواع لوازم روشنایی و الکتریکی، یک کد دو رقمی تحت عنوان «کد IP» به ثبت رسیده است. هنگام خرید لوازم الکتریکی و روشنایی، یکی از موارد مهمی که در کنار پارامترهایی نظیر ولتاژ، جریان، توان و … باید به آن توجه داشته باشید، معیار درجه حفاظت یا همان کد استاندارد IP است. اگر شما هم با این کد مواجه شده‌اید اما نمی‌دانید کد IP و عدد دو رقمی که در کنار آن نوشته شده نشان دهنده‌ی چه معیاری است، این مطلب را تا انتها بخوانید.

منظور از استاندارد IP چیست ؟

کمیسیون بین‌المللی الکتروتکنیکی (IEC) واحدهای استاندارد مورد نیاز برای تولید نواع تجهیزات و لوازم الکتریکی را تحت عنوان استاندارد آی‌ئی‌سی ۶۰۵۲۹ (IEC 60529) ارائه داده است. یکی از پارامترهای مهم این استاندارد جهانی، تعیین درجه بندی مقاومت محفظه‌ی دستگاه‌های الکتریکی و الکترونیکی در برابر نفوذ گرد و غبار و مایعات است که با نام کد آی پی IP شناخته می‌شود.

کد آی پی (IP) یا درجه حافظت لوازم الکتریکی، شامل یک عدد دو رقمی است. عدد اول که بین 0 تا 6 رتبه‌بندی می‎‌شود، میزان نفوذ ریزگردهایی نظیر گرد و غبار و خاک را تعیین می‌کند. بالاترین رتبه که با عدد 6 نشان داده می‌‎شود، بیانگر آن است که کالای مورد نظر 100% در مقابل نفوذ ریزگردها مقاوم سازی شده است. به همین ترتیب اعداد 5 تا 0 نشان دهنده‌ی رتبه‌های بعدی قدرت نفوذپذیری جامدات در کالای مورد نظر است.

اما عدد دوم که بین 0 تا 8 رتبه‌بندی می‏شود، معیار سنجش نفوذ آب (فقط آب و نه سایر مایعات) در آن کالاست. به این ترتیب اگر رقم دوم کد IP کالای شما عدد 8 را نشان دهد، بدین معناست که کالای مورد نظر 100% ضد آب است و در برابر نفوذ آب به داخل محفظه‌ی کالا، مقاوم سازی شده است. به همین ترتیب اعداد 7 تا 0 از این میزان کاسته و اگر عدد دوم IP کالای مورد نظر شما 0 باشد، بدین معناست که این کالا هیچ گونه مقاومتی در برابر نفوذ آب ندارد.

نکته اول

اگر کالایی دارای درجه محافظت IP68 باشد، به صورت کامل در مقابل نفوذ انواع ریزگردها و آب مقاوم است.

لازم به ذکر است که عدد 68 بالاترین عدد تعیین شده برای میزان درجه حفاظت طبق استاندارد آی‌ئی‌سی ۶۰۵۲۹ می‌باشد. در ادامه در دو جدول جداگانه به تشریح کامل تعیین عدد دو رقمی درجه حفاظت کالاهای الکتریکی خواهیم پرداخت.

جدول درجه حفاظت IP

در ادامه و برای شناخت بهتر استاندارد کد IP به سراغ جدول تعیین درجه حفاظت خواهیم رفت. جدول اول نشان دهنده‌ی پارمترهای تغیین شده برای رقم اول کد IP و جدول دوم برای تعیین پارامترهای تعیین شده برای رقم دوم کد IP می‌باشد.

جدول تعیین رقم اول کد آی پی (IP)

رقم اول کد IP	حفاظت در برابر جسم خارجی	نیروی اعمال شده بر جسم خارجی
0	نیاز به آزمایش نیست	نیاز به آزمایش نیست
1	اجسام جامد خارجی با قطر ۵۰ میلی‌متر یا بیشتر	50 نیوتون
2	اجسام جامد خارجی با قطر ۱۲٫۵ میلی‌متر یا بیشتر	10 نیوتون
3	اجسام جامد خارجی با قطر ۲٫۵ میلی‌متر یا بیشتر	3 نیوتون
4	حفاظت شده در برابر نفوذ گرد و غبار	بیشتر از 1 نیوتون
5	حفاظت شده در برابر نفوذ گرد و غبار	1 نیوتون
6	ضد گرد و غبار	1 نیوتون

جدول تعیین رقم دوم کد آی پی (IP)

رقم دوم کد IP	حفاظت شده در برابر	آزمایش شده با	جزئیات آزمایش
0	محافظت نشده	–	–
1	چکیدن آب	چکیدن آب (ریزش عمودی قطرات آب) اثر مضری نخواهند گذاشت.	مدت‌زمان: ۱۰ دقیقه آبی معادل ریزش ۱ میلی‌متر باران در دقیقه
2	چکیدن آب هنگام کج‌شدگی تا ۱۵°	اگر محفظه تا ۱۵° نسبت به حالت عادی کج شود چکیدن عمودی آب اثر زیان‌باری نمی‌گذارد.	مدت آزمایش: ۱۰ دقیقه آبی معادل ریزش ۳ میلی‌متر باران در دقیقه
3	آب افشانده‌شده	ریزش آب به صورت افشانه تا زاویه ۶۰° از حالت عمودی اثر زیان‌باری ندارد.	مدت آزمایش: ۵ دقیقه حجم آب: ۰٫۷ لیتر بر دقیقه فشار: 80–100 kPa
4	پاشیدن آب	پاشش آب روی محفظه از هر جهتی روی آن اثر زیان‌بار نمی‌گذارد.	مدت‌زمان: ۵ دقیقه حجم آب: ۱۰ لیتر بر دقیقه فشار: ۸۰–۱۰۰ کیلوپاسکال
5	جت‌های آب	آب افشانده‌شده با یک افشانک (۶٫۳ میلی‌متر) بر روی محفظه از هر جهتی اثر زیان‌بار نخواهد داشت.	مدت آزمایش: دست کم ۳ دقیقه حجم آب: ۱۲٫۵ لیتر بر دقیقه فشار: 30 kPa at distance of 3 m
6	جت‌های قوی آب	آب افشانده‌شده با جت‌های قوی (افشانه 12.5 mm) بر روی محفظه از هر جهتی اثر زیان‌بار نخواهد داشت.	مدت آزمایش: دست کم ۳ دقیقه حجم آب: ۱۰۰ لیتر بر دقیقه فشار آب: ۱۰۰ کیلو پاسکال از فاصله ۳ متر
7	غوطه‌وری تا ۱ متر	در شرایط تعیین‌شده برای غوطه‌وری از نظر زمان و فشار، نفوذ آب به میزان زیان‌بار به درون محفظه ناممکن خواهد بود (تا ۱ متر غوطه‌وری)	زمان آزمایش: ۳۰ دقیقه قوطه‌وری در ژرفای کمینه از پایین وسیله تا ۱ متر اندازه‌گیری‌شده و از بالای وسیله تا دست کم ۱۵ سانتی‌متر اندازه‌گیری‌شده است.
8	غوطه‌وری تا ۱ متر	تجهیز برای غوطه‌وری دائم در آب در شرایط یادشده توسط سازنده مناسب است. معمولاً این به معنای آن است که وسیله آب‌بندی شده‌است. با این وجود، در برخی تجهیزات، به معنای آن است که آب می‌تواند نفوذ کند اما اثر زیان‌باری ندارد.	مدت آزمایش: غوطه‌وری مداوم در آب ژرفای تعیین‌شده توسط سازنده

کاربرد استاندارد IP یا درجه حفاظت چیست ؟

مهم‌ترین کاربرد درجه حفاظت یا استاندارد کد IP، ارائه‌ی اطلاعات دقیق به مشتریان در برابر اصطلاحات رایج بازاریابی نظیر کالای «ضد آب» یا «واترپروف» است. به عنوان مثال اگر قصد خرید یک چراغ با IP67 دارید، می‌دانید که این کالا به طور کامل در برابر نفوذ گرد و غبار مقاوم است و می‌تواند بدون این‌که آسیبی ببیند تا 30 دقیقه در عمق یک متری آب شیرین غوطه‌ور شود.

همچنین یک سوکت الکتریکی دارای رتبه IP22 در برابر تماس مستقیم انگشتان دست با جریان برق محافظ است و اگر مثلا قطرات پراکنده‌ی آب به صورت عمودی بر روی آن ریخته شود، همچنان از امنیت کافی برخوردار است . IP22 یا IP2X، حداقل الزامات معمولی برای طراحی و تولید لوازم الکتریکی برای استفاده در فضای داخلی را تعیین می‌کند. در مجموع اگر به جای هر یک از دو رقم تعیین شده در معرفی کد حفاظت کالا با X مواجه شدید، بدین معناست که آزمایشات لازم برای تعیین رقم مورد نظر صورت نگرفته است.

نکته دوم

هیچ خط فاصله ای در کد استاندارد IP وجود ندارد. برای مثال IPX-8 یک کد IP نامعتبر است.

استاندارد کد IP جدید

سیستم رتبه بندی جدیدتر استاندارد IEC 60529 به تازگی رتبه‌ی جدیدی تحت عنوان IP69K را ارائه داده است. این عدد برای کالاهایی که در برابر شستشو با فشار و دمای مقاوم هستند، تعیین شده است. استاندارد IP69K در ابتدا برای وسایل نقلیه جاده‌ای مورد استفاده قرار گرفت. به ویژه کالاهایی که نیاز به شستشو و تمیز کردن منظم دارند. کالاهایی نظیرتراک‌های کمپرسی، میکسرهای بتن و غیره که دائما باید با جریان آب فشار قوی و یا با استفاده از بخار، شستشو داده شوند. کالاهایی که دارای استاندارد IP69K هستند، نه تنها در برابر جریان نفوذ آب مقاوم هستند، بلکه با شستشوی مداوم بخار و آب گرم نیز دچار آسیب نمی‎‌شوند.

نکته سوم

کالاهای دارای کد IP69K معمولا ماشین آلات سنگین و صنعتی هستند و برای لوازم روشنایی و الکتریکی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.

سایر پارامترهایی تعیین درجه محافظت

علاوه بر استاندارد IP که نشان دهنده‌ی مقاومت کالاها در برابر میزان نفوذ گرد و خاک و آب است، برای برخی کالاهای ویژه پارامترهای محافظ دیگری هم وجود دارد. اکثر این پارامترها با حروف متفاوت انگلیسی به نمایش گذاشته می‌شود. در ادامه به اختصار برخی از این ویژگی‌ها را معرفی می‌کنیم.

حرف F نشان دهنده‌ی مقاومت کالا در برابر نفوذ روغن است.
حرف H نشان دهنده‌ی مقاومت کالا در برابر اتصال به دستگاه‌های با ولتاژ بالاست.
حرف W نشان دهنده‌ی مقاومت کالا در برابر شرایط خاص جوی و آب و هوایی است.

همچنین دو حرف M و S نشان دهنده‌ی آن است که برخی آزمایشات ویژه برای نفوذ آب روی کالا اعمال شده است. حرف M نشان دهنده‌ی مقاومت کالا در برابر انجام آزمایشات آب متحرک است. به همین ترتیب حرف S نشان دهنده‌ی مقاومت کالا در برابر انجام آزمایشات آب ثابت است. برای شناخت دقیق آزمایش‌های تعیین کننده‌ی پارمترهای محافظ M و S می‌توانید مقالات مربوط به تعیین استاندارد ISO 20653 را مطالعه کنید.

درجه محافظت NEMA

انجمن ملی تولیدکنندگان برق در ایالات متحده آمریکا، معیار استاندارد دیگری با نام «نِما» NEMA را برای تولید لوازم الکتریکی مورد استفاده قرار داده‌اند که شامل 250 حالت مختلف برای تعیین درجه حفاظت است. اگر چه اکثر آزمایش‌های صورت گرفته برای تعیین درجه محافظت در هر دو استاندارد IEC و NEMA مشابه یکدیگرند، اما رتبه‌بندی‌های بین این دو استاندارد معادل نیستند. رتبه‌بندی‌های NEMA به ویژگی‌ها و آزمایش‌های اضافی محصولات نیاز دارند (مانند عملکرد در شرایط یخ زدگی محفظه‌ها برای مناطق خطرناک، خروجی برای اتصالات کابل و موارد دیگر) که توسط رتبه‌بندی IP بررسی نشده است.

کلام پایانی

حتما پیش از خرید محصول دلخواه خود از سایت کرمی شاپ، حتما به درجه حفاظت یا کد استاندارد IP کالای خود توجه کنید. لازم به ذکر است که اگر محصول مورد نیاز خود را برای استفاده در محیط‌های بیرونی خریداری می‌کنید، درجه IP آن باید بالاتر از IP65 باشد تا کالای مورد نظر در برابر شرایط مختلف جوی آسیب نبیند. اما اگر کالای مورد نیاز خود را برای استفاده در فضای داخلی خریداری می‌کنید، می‌توانید از کالاهایی با درجه استانداری IP پایین‌تر نیز بهره‌مند شوید.